Emoties zijn iets anders dan gevoelens. Een gevoel is meer subjectieve mening op basis van de emotie die jij voelt. Om überhaupt goed met je gevoelens om te gaan, is het belangrijk dat je in lijn staat met je emoties. Dat is al een flinke uitdaging.
Een emotie kan door een prikkel of spontaan ontstaan en is een innerlijke beleving van bijvoorbeeld: blijheid, boosheid, angst of verdriet.
Uitingen van een emotie zijn bijvoorbeeld:
- Een verandering van een gezichtsuitdrukking
- Fysiologische lichamelijke reacties zoals zweten, een sneller kloppend hart en een knoop in je maag.
- Een gedrag of handeling. (Schreeuwen.)
Je emoties beter begrijpen
De emotie begint bij een prikkel. Dit kan een (plotselinge) gedachte zijn (intern) of een situatie (extern). De prikkel verwerkt je lichaam en gaat deze gaat langs je emotionele brein en denkende brein.
Het emotionele en rationele brein
Evolutionair is het emotionele brein ouder dan ons rationele brein. Tijdens de eerste fase van je leven ontwikkel je dit gedeelte van je brein. Je leert hiermee met prikkels omgaan en reageert spontaan en impulsief. Gedurende de jaren bouw je een emotioneel geheugen op, waardoor je een emotionele reflex ontwikkeld.
Je rationele brein ontwikkel je als je ouder wordt en zorgt er voor dat je je handelingen bewuster uitvoert en dat je gepaster op situaties reageert. Bijvoorbeeld niet meer direct huilen en schreeuwen als jij je zin niet krijgt.
Ook met je rationele brein bouw je een geheugen op. Dit zijn de ‘feiten’.
Belangrijk om te beseffen is dat visueel beide gebieden even groot zijn. De verhouding niet zo is. Je hebt mensen die van nature meer emotioneel of rationeel zijn.
Simpel gezegd heeft iedereen dezelfde basis emoties, maar wanneer je ze voelt, verschilt per mens, want iedereen groeit op een andere manier op.
Twee mensen kunnen in dezelfde wijk wonen met een buurman die een hond heeft, maar twee verschillende emoties ervaren. Als de één zelf met huisdieren is opgevoed en de ander op vierjarige leeftijd door een hond gebeten is, dan zijn de emoties verschillend.
Het emotionele en rationale brein in conflict
Wanneer een situatie zich aandient, zou objectief gezien het handigst (ik zeg hier bewust het handigst niet het best) zijn als ons rationele brein naar de situatie kijkt. Zoals met bij het voorbeeld van de honden. Van alle honden die je in je tegenkomt is er een kleine fractie die ooit een mens gebeten heeft of nog een keer gaat bijten.
Je hebt er dus meer last van dat je van alle honden bang bent, omdat in 99% van de gevallen het een vals alarm is.
Waarom lukt dat dan niet? Wij kunnen dat denkende brein niet isoleren van ons oudere emotionele brein. Daarnaast heeft ons emotionele brein ons héél veel gebracht. Het stelt ons in staat om in groepen te leven en heeft onze voorouders in leven gehouden.
Daarnaast heeft ons rationele brein ook niet gelijk.
Je kunt ons brein vergelijken met een schatkist:
Je kunt alleen, maar gebruiken wat je erin stopt. Stop je er geen zilveren munten in dan mis je die kennis. Heb je geen diamanten dan kan je die er niet uithalen.
Een ander kenmerk van ons brein is dat we niet altijd doorhebben welke kennis wij missen, waardoor de kans kleiner wordt dat je een goede logische beslissing maakt.
Daarnaast is ons brein ook niet altijd even goed met het inschatten van de toekomst. Kortom het logische brein is ook niet perfect en om die reden is je logische brein ook niet beter dan je emotionele.
Nu kunnen je emotionele en rationele brein elkaar ook sterk tegenspreken. Je kent vast wel het gevoel van wat je hoofd en hart wil. Dat is een klassiek geval dat je emotionele en logische brein in conflict zijn.
Mijn gevoel zegt dat ik dit moet doen, maar ik weet dat het slecht voor mij is. Dit kan je letterlijk verscheuren en je in een cirkeltje brengen omdat je oprecht niet weet wat het beste is.
Het opkomen van emoties herkennen
Een emotie komt sneller dan wij kunnen waarnemen, waardoor wij ze in eerste instantie niet kunnen controleren. Een emotie is in ieder geval al 0,5 bezig, voordat jij ‘m bewust kunt oppikken.
Als we het over de 6 basis emoties hebben dan ervaar je:
- Woede
- Angst
- Vreugde
- Verdriet
- Afschuw
- Verbazing
Wat goed is om te weten is dat wij emoties nu kunnen labelen, omdat wij een taalbeheersing hebben. Hierdoor kunnen wij het over emoties hebben en er een betekenis aan geven.
Afhankelijk van wie je bent en je ervaringen kan het makkelijk of moeilijk zijn om je eigen emoties te benoemen. Mocht je hier wat moeite mee hebben. Hieronder zie visueel hoe een emotie door je lichaam gaat.
Nu zijn er veel meer emoties dan deze basisemoties, maar de nuances kunnen het benoemen nog moeilijker maken. Vandaar dat ik me nu tot deze zes beperk.
Om beter in contact te komen met deze basisemoties en beter aan te voelen wanneer je ze ervaart, is het goed om je geheugen erbij te pakken. Als je een situatie voor de geest haalt op een schaal 1 – 10 die tussen de 7 en een 8 valt. Een niet te heftige ervaring.
- Kan jij je een moment herinneren dat jij woede voelde?
- Wat is jouw situatie?
- Wat ging er toen door je heen?
- Verwoord wat je toen ervoer?
- En wat voelde je?
- Mag in enkele woorden.
Voorbeeld:
- Kan jij je een moment herinneren dat jij woede voelde?
- Mijn huisgenoot had m’n overgebleven macaroni opgegeten, waardoor ik na m’n werk als nog boodschappen moest doen en koken.
- Wat ging er toen door je heen?
- Ik vond het een erg egoïstische actie. Ik zou nooit zomaar iemands avondeten opeten.
- En wat voelde je?
- Erg geïrriteerd en boos.
Wat belangrijk is om je eigen emoties te herkennen is dat wat je beschrijft overeenkomt met het label in dit geval woede.
Je kunt je wel voorstellen dat als iemand de emotie ‘verrast’ had gebruikt. Dit niet in lijn met de situatie zou liggen. Uiteraard kan je verrast zijn als je de koelkast opendoet en je eten weg is, maar waar je echt ‘last’ van hebt is de boosheid. De emotie van verrassing ebt snel weg.
En met de laatste vraag, koppel je terug wat je op dat moment voelde. Als het goed is, komt dit grotendeels overeen met het label dat je eerst noemde.
Probeer als je een situatie voor de geest haalt, ook de lichamelijke toestand te voelen.
Wanneer je in je kindertijd weinig ervaring hebt gehad met het benoemen en erkennen van emoties. Maakt dat het lastiger wanneer je volwassen bent je emoties te labelen, omdat je het niet gewend bent.
Hoe uit je je emoties
Dit kan zowel lichamelijk als verbaal. Als je boos bent, kan je een boos gezicht trekken of je groot maken en voor iemand staan en het ook uitspreken.
De cyclus van het handelen naar emoties
Er is een situatie en die interpreteer jij. Vervolgens komt de emotie opzetten en reageer je daar op. Na deze actie ontstaat er of een nieuwe emotie is verandert de intensiteit van jouw originele emotie.
Bijvoorbeeld. Je partner zegt iets. Jij interpreteert het als iets negatiefs en je wordt boos. Je schreeuwt dat je partner dat niet had mogen zeggen. Afhankelijk van hoe jij bent kan het zijn dat de boosheid afneemt of juist toeneemt.
Daarnaast is er ook een hele andere optie mogelijk. Je schreeuwt naar je partner en daarna barst je in huilen uit. Je boosheid gaat over naar verdriet, omdat je het als kwetsend hebt ervaren. Door het schreeuwen heb je uiting gegeven aan je boosheid en ga je daarna een nieuwe emotie in.
Hoe kan je je uiten?
Je emotioneel uiten is belangrijk. Doe je dat niet dan kan je allemaal problemen krijgen. Opgekropte emoties kunnen zich op andere lichamelijke manieren uit zoals een burn-out.
Naast het risico op lichamelijke klachten zullen mensen in je omgeving moeite hebben met jou te begrijpen. En in een liefdesrelatie zal je partner dat niet fijn vinden en kan het uiteindelijk tot het einde van een relatie betekenen.
Anderzijds is het ook belangrijk om te beseffen dat jouw uiting de emotie van een ander kan triggeren.
Als jij uit boosheid voor iemand staat en in iemands gezicht schreeuwt dan zal je een intensere reactie bij iemand oproepen dan dat je boos kijkt.
Als stelregel wil je dat jouw uiting overeenkomt met de intensiteit van de emotie en waar je na je uiting geen spijt van krijgt. Op deze manier zal je extreme uitingen voorkomen. Je kunt je héél boos voelen, en dat kan je best krachtig uiten zolang je maar de ander niks naars aandoet.
Het is misschien heerlijk om de mobiel van je partner door te kamer te gooien, maar achteraf zal je daar veel spijt van krijgen.
Wat helpt bij het uiten van je emotie is benoemen wat je voelt. Als er een situatie is die je dwarszit en een negatieve emotie opwekt. Dan vertel je wat het lichamelijk met je doet. Bijvoorbeeld: “ik voel een knoop in m’n maag en dat heeft te maken met wat je vanochtend tegen me zei.”
In de plaats van een uiting die voor de ander intens voelt, geef je uiting aan je emotie waarbij je er samen over kunt praten om zo de intensiteit van de emotie te verminderen.
Omgaan met onderdrukte emoties
Er zijn verschillende redenen waarom emoties onderdrukt worden. Bijvoorbeeld omdat je in je kindertijd emoties hebt ervaren die zo heftig waren dat je verdedigingsmechanismes gebruikte om hiermee om te gaan. Wanneer je volwassen bent, zijn deze trucjes nog geavanceerder geworden en merk je misschien niet eens meer dat het plaatsvindt.
Hoe moeilijk het soms ook is. Het beste is om een emotie te voelen zoals deze aankomt. En niet de cyclus te onderbreken.
Tijdens deze cyclus komt eerst door een prikkel de emotie opzetten. Afhankelijk van de prikkel die tot de emotie aanzet, zal dat de intensiteit van de emotie bepalen. De heftigheid van de emotie blijft dan voor een periode hangen en uiteindelijk zwakt het gevoel af totdat het verdwenen is.
Bij het onderdrukken, kap je de cyclus af. Dit kan je best een keer doen, maar uiteindelijk is het wel belangrijk dat jij de negatieve emoties verwerkt.
Hoe onderdrukken wij onze emoties?
Er zijn verschillende niveaus hoe wij onze emoties onderdrukken.
- Vermijden: als jij al weet dat een bepaalde situatie voor een onprettige emotie zorgt, dan kan je de situatie uit de te weg gaan. Dit betekent dat je bijvoorbeeld een gesprek niet aangaat die voor jou wel belangrijk is.
- Afleiden: door bijvoorbeeld televisie te kijken of op sociale media te zitten of het rationaliseren van je gevoel is een afleiding om de emoties minder te voelen.
- Vluchten: door alcohol, drugs of een andere methodiek kan je de emotie die je voelt of verwacht te voelen verminderen of zelfs wegnemen.
- Haat en pijn: de initiële emotie wordt vervangen door zelfhaat of door iemand anders met woorden pijn te doen. Bijvoorbeeld je voelt een hele grote angst of schaamte om dit niet te hoeven voelen, kleineer je je partner. Of vertel je jezelf dat je niets waard bent.
- De grens over gaan: jezelf of anderen fysiek wat aan doen, zelfmoord poging doen, emotionele mishandeling, alcohol of drugs verslaving.
Gelukkig zullen de meeste mensen niet niveau vijf bereiken, maar ook niveau vier is al vrij heftig.
Bij de laagste niveaus heb je misschien niets eens door dat je bezig bent met het onderdrukken van emoties.
Voel en schiet niet je verhaal in
Eén van de klassieke methodes om je emoties te onderdrukken, die je misschien niet snel doorhebt, is dat wanneer jij een emotie voelt die negatief is. Jij snel naar je verhaal overgaat. De cyclus van je emotie wordt doorbroken, omdat je met het rationele jezelf afleidt.
Hier zijn een paar voorbeelden:
- Afwijzing: ik ben gebeld dat ik niet was aangenomen. Maar dat maakt toch niet uit want achteraf paste het bedrijf niet bij me. (Jezelf vertellen dat je het toch niet graag wilde.)
- Verdriet: ja mijn partner heeft het uitgemaakt, maar waarom zou ik verdrietig zijn? Het is niet zo ik nu niemand meer kan krijgen?! (Een manke vergelijking.)
- Boosheid: het is vreselijk dat er bij me is ingebroken, maar mijn huis is gelukkig niet in de fik gegaan en heb ik mijn auto nog. (Een zeer onwaarschijnlijk scenario benoemen.)
Het rationaliseren is een verdedigingsmechanisme om de emotie niet te voelen.
Het relativeren van de situatie
Waar je met rationaliseren de situatie goedpraat, zet je met relativeren de situatie in perspectief. Dit is heel anders. Je ontkent de situatie niet, maar je geeft er gewicht aan.
Hier zijn een paar voorbeelden:
- Afwijzing: ik ben gebeld dat ik niet was aangenomen. Hoe vervelend ik dat ook vindt, die kans heb je altijd.
- Verdriet: ja mijn partner heeft het uitgemaakt. Ja, het is ontzettend verdrietig, maar zoals de relatie de laatste tijd ging, was voor niemand goed.
- Boosheid: het is vreselijk dat er bij me is ingebroken. Mensen horen van ander man spullen af te blijven. Ik heb pech dat van al deze huizen die van mij is gekozen.
Het verschil met rationaliseren is dat je wel erkenning geeft met wat je voelt, maar het tegelijkertijd iets minder zwaar opneemt.
Begrip voor het subjectieve aspect
Om jezelf en anderen beter te begrijpen en ook in moeilijke tijden meer te omarmen, is het belangrijk om te beseffen dat emoties subjectief zijn.
Als iemand zegt: “ik voel mij slecht.” Dan voelt iemand dat en als dat gevoel heel sterk is dan heeft het geen zin om met tegen argumenten te komen.
Dit aspect zie je vooral bij een intense ruzie. Met rationele argumenten komen, heeft geen zin.
Hier is een totaal niet wetenschappelijke afbeelding om het bovenstaande samen te vatten en je te laten zien wat er bij onze emoties allemaal komt kijken.
Prikkel verwerking: het interpreteren van de prikkel (situatie). Onder andere eerdere ervaringen hebben hier invloed op.
Gedragsneiging:dit is hoe je van nature op de prikkel reageert, hierbij speelt je verleden ook een grote rol. Op basis van hoe je bent opgegroeid, heb je een manier ontwikkelt van hoe je op iets zou willen reageren. Dit is voor elke persoon uniek en per emotie heb je ook weer een andere manier van hoe je er op wil reageren.
Subjectieve gevoelens: dat is de staat waarin je je gevoel zelf zou omschrijven/labelen: “ik voel mij goed.” of “ik voel me verdrietig.”
Intensiteit: de mate waarin jij je emotie voelt. Dit is ook subjectief, omdat je geen meetlat hebt hoe iemand zich emotioneel moet voelen bij een bepaalde situatie.
Duur: de tijd dat je de emotie met je meedraagt.
Fysiologische veranderingen: dit zijn de stofjes die in je lichaam vrijkomen, je hartslag, transpireren en andere lichamelijke veranderingen.
Motorieke expressie: dit is je lichaamstaal, gezichtsuitdrukking en stemgebruik. Je hebt dit onder andere van je ouders afgekeken.
Dit is waarom emoties zo lastig zijn. Dit is bij jou per emotie anders en binnen het gehele emotiespectrum per mens ook weer anders. De manier hoe jij iets interpreteert, de emoties die je daarbij voelt, wat je lichaam voelt en hoe jij je uit. Dat is aan zoveel verschillende aspecten onderhevig. En datzelfde geldt ook voor met wie jij een interactie hebt.
Feit is dat we geen volledige controle over onze emoties hebben. Als dat zo was, dan konden we kiezen wie onze partner wordt. Hadden we geen attractieparken nodig, want konden we zelf die spanning opwekken en waren we altijd blij.
Wees daarom zowel voor jezelf als de ander mild waar je kan. Emoties zorgen voor miscommunicatie en onverklaarbaar gedrag.
Twee mensen kunnen naar een spin kijken en de één wil ‘m op z’n hand nemen en bij de ander springen de tranen in de ogen en breekt het zweet uit.
Beide is goed. Hoewel als je de tweede persoon bent, je bij teveel ongemak er wel iets aan wil doen zodat je op een andere manier reageert.
Als jij je dat beseft wanneer je naar jezelf kijkt of een ander, dan geeft jou dat op meerdere vlakken rust.
