Perfectionisme zit jouw geluk erg in de weg. Perfectionisme zorgt voor ontevredenheid en dat je erg zelfkritisch bent. Wat is er nodig zodat jij minder perfectionistisch wordt?
Waar bestaat perfectionisme uit?
Perfectionisme is niet zomaar een dingetje waar je last van hebt. Er zijn verschillende factoren die meespelen en als je die begrijpt en weet waar jouw pijnpunten liggen, dan weet je waar je aan moet werken.
Als perfectionisme zo simpel was als het verlagen van standaarden en minder van jezelf eisen, dan was je nu niet perfectionistisch geweest. Er ligt meer achter.
Je identificeren met het resultaat
Een grote bron van perfectionisme is dat jij jouw eigenwaarde teveel laat afhangen van het resultaat. Kortom jouw eigenwaarde groeit als het voor jouw gevoel perfect is, maar je eigenwaarde daalt net zo hard als het voor jouw gevoel niet geslaagd is.
Op deze manier is een ‘simpel project’ niet zomaar een dingetje, maar hangt er gelijk heel veel vanaf. Emotioneel doet het namelijk pijn als jij jezelf minder waard vindt.
Perfectionisme komt daarom ook negen van de tien keer door een te laag zelfbeeld of eigenwaarde. Als dit hoog is dan heb je geen externe prikkels (complimentjes, erkenning etc.) om op een goed niveau van eigenwaarde te zitten.
En sommig perfectionistisch gedrag daarvan zou je niet eens bestempelen dat het slecht is, omdat het ook uit liefde geboren is. Denk aan het zijn van de perfecte ouder. Natuurlijk wil iemand zijn kind alles geven en geen fouten maken.
Echter, is dat perfecte een belemmerende gedachten. Wanneer je voor je gevoel ‘faalt’ omdat je bijvoorbeeld tegen je kind hebt geschreeuwd en jij je daar achteraf slecht over voelt. Je zit dan minder lekker in je vel en kan daardoor minder functioneren.
Datzelfde geldt als je de perfecte partner wil zijn ook dat is uit liefde geboren (en onzekerheid), maar dat heeft uiteindelijk ook een averechts effect om dezelfde redenen. Het kan bijvoorbeeld resulteren in dat jij jezelf wegcijfert.
Iets wat ook gebeurt als je perfectie op je werk nastreeft. Je maakt lange dagen en besteed minder tijd aan mensen die dicht bij je staan.
Complimentjes van je kind (“ik houd van je mama/papa”), je partner (“zo fijn dat ik dit van jou mag doen”) of op je werk (“jouw harde werk verdient en applaus”) geeft een héél fijn gevoel en bevestigd dat jij het ‘resultaat’ bent alleen maar meer.
Als jij jezelf hierin herkent dan is jouw eigenwaarde een belangrijk onderdeel van de oplossing. Net zoals dat te beseffen dat jij niet alleen een ouder, liefdespartner of goede werknemer bent. Jij bent jij en die dingen zijn een onderdeel van jouw leven, maar het is niet wie je bent.
Voor dat jij kinderen had, die liefdespartner ontmoette of die baan had, was jij ook al levend. Jij stond niet stil en nu heeft je leven deze richting gekregen.
Wanneer je dat beseft en blij kunt zijn met wie jij bent dan is dat al een hele grote stap om van jouw perfectie af te komen.
Jouw standaarden
De standaard is de minimale eis die jij neerlegt. Het nadeel van een perfectionist is dat deze regelmatig naar boven worden bijgesteld.
Wanneer je perfectionistisch bent met dingen die op de korte termijn worden afgerond. Denk aan een opdracht die je uitvoert. Dan is het cruciaal om vooraf vast te leggen wanneer jij ontevreden bent, tevreden en zéér tevreden.
Waarom? Anders ga steeds je eisen verhogen. Hierdoor ben je nooit klaar en kan je uiteindelijk alleen maar ontevreden worden.
Naast het verhogen van je eisen kan je ook in de situatie komen, waarbij je een passiviteit ontwikkeld om je hoge standaarden te halen. Dit uit zich onder andere in uitstelgedrag.
Je kunt het zien als iemand die al een tijdje geen date heeft gehad. Vervolgens komt die persoon in aanraking met iemand die wel erg leuk is. Als je perfectionistisch bent dan wil je perfect voor de dag komen als er een date plaatsvindt. Dit kan ervoor zorgen dat deze nooit plaatsvindt, omdat er een angst is om te falen te groot is.
Falen voor de standaard die iemand zelf in zijn hoofd heeft. Denk bijvoorbeeld aan:
- Ik moet altijd iets te zeggen hebben.
- Ik mag niet nerveus zijn.
- Ik moet de ander vaak aan het lachen maken.
- Ik moet er aantrekkelijk uitzien.
Een zelfde situatie kan natuurlijk op vele vlakken plaatsvinden. Een promotie niet aannemen of bepaalde kansen zakelijk en privé laten liggen, omdat je zoveel van jezelf eist dat het voor je gevoel onhaalbaar is.
De vraag is dan moet jij je standaard omlaag gooien? Is dat de oplossing? Nou, nee. Ook hier is het achterliggende oorzaak dat jij jezelf niet goed genoeg vindt. Zou je dat wel vinden, dan zou je ondanks deze standaarden ervoor gaan.
Stel iemand acht jou geschikt voor een opdracht of promotie. Iemand met een goed gevoel van eigenwaarde weet dat het misschien niet allemaal perfect gaat, maar wel iets is waar je je kwaliteit kunt tonen.
Zie je waarom het verlagen van de standaard daardoor niet automatisch werkt?
Ja, je moet realistische standaarden hebben om tevreden te zijn. En voor sommige dingen zijn er ook hoge eisen en iemand met een hoge eigenwaarde die durft dat aan te gaan, omdat die persoon de kwaliteit die hij/zij heeft op waarde schat.
Afwijzen kan natuurlijk ook, maar die keuze vloeit niet voort uit minderwaardigheid. (Leer hoe je meer grip op je leven krijgt.)
Niet je standaard behalen
Naast het niet behalen van je standaard is er nog een derde situatie waar jij in problemen kunt komen met je eigen hoge standaarden. Het niet behalen ervan.
Je zet je eigen standaard en die mis je en dat zorgt ervoor dat jouw eigenwaarde daalt. Je hebt dus een dubbele straf. Afgezien het feit of je standaard realistisch was, zit je nu wel met de gebakken peren en emotionele pijn.
Ook hier heb je weer de situatie, moet jij je standaarden verlagen? Het zou goed zijn om de lat die jij legt bij anderen te toetsen dan weet je of je te streng bent of dat je gezonde verwachtingen hebt.
Een tweede belangrijk aspect is compassie voor jezelf. Wanneer je perfectionistisch bent en teleurgesteld bent dan heb je de neiging door je lage eigenwaarde jezelf de grond in te trappen. Terwijl je op dat moment troostend zou moeten zijn.
Hoe meer jij jezelf tegen je schenen aantrapt. Hoe meer jij je perfectionisme voedt, want als het de volgende keer wél goed gaat, dan voel jij je goed over jezelf. Terwijl juist niet een externe factor je eigenwaarde moet verhogen, maar jij vanuit jezelf je eigenwaarde moet opbouwen.
Jouw gedachten
Als perfectionist heb je ook dwangmatige gedachten en handelingen die plaatsvinden.
Onder perfectionistische gedachten vallen:
- Alles of niets denken.
- Ik doe het goed of ik faal.
- Het is een succes of het is slecht. (Tevreden bestaat niet.)
Voor al deze situaties geldt jouw hersenen zijn hierop getraind. Om het gedrag te veranderen, moet je dus jezelf betrappen en leren om anders tegen jezelf te praten.
Tevredenheid is te leren. In dit soort gevallen helpt het om je gedachten te spiegelen, zodat je leert om je standaarden te herdefiniëren. Op deze manier haal je het makkelijker. Daarnaast is realisme ook een hele belangrijke.
Als jij je beseft dat iedereen fouten maakt dat tijd niet oneindig is en jij jezelf niet kunt klonen, dan moet je soms je standaarden verlagen om alles goed te kunnen doen. Het klinkt tegenstrijdig, maar dit betekent niet dat je kwaliteit inlevert. Wat je doet, doe je goed. Alleen het over de top laat je schieten, want dat kan niet altijd.
- Bepaalde regels hebben.
- Het moet op deze manier dan gaat het goed.
- Selectieve focus of gedachten hebben.
- Als ik het zo doe dan… (En niet meer aan andere manieren denken.)
- Het hoort zo. (Geen andere opties zien.)
Wanneer je bepaalde regels hebt of een selectieve focus hebt. Dan is de remedie uitzoomen. Neem een afstand van de situatie. Een truc is om jezelf in anderen te verplaatsen door jezelf de vraag te stellen. “Hoe zouden andere collega’s/ouders/liefdespartners hiermee omgaan?” Dit helpt je om jouw situatie in een breder perspectief te zien.
- Bepaalde vooroordelen hebben.
- Als ik het niet goed doe dan zal mijn baas/liefdespartner/vriend(in) etc. negatief over me denken.
- Ik ga voor schut staan met hoe het nu gaat. (Terwijl het objectief gezien prima is.)
- Nu ben ik een slechte liefdespartner/ouder/collega. (Terwijl de ander hier niet eens bij stilstaat.)
Je hebt uiteraard ook scenario’s in je hoofd van het goede en slechte. Dit zijn de vooroordelen die je hebt. “Ik heb mijn stem verheft naar mijn kind en ben nu een slechte ouder.” “Als ik mij op een date niet zo gedraag dan kan ik het wel vergeten.”
Dit zijn allemaal aannames die niet kloppen. Ook hier geldt wil je er vanaf komen dan moet je erover praten. Jij hebt je beeld en hebt tegengas nodig om jouw vooroordelen te verliezen.
Nu zou dat niet makkelijk zijn, want jij geloofd je vooroordelen niet voor niets. Dus als je totaal niet openstaat van suggesties dan kan iemand zeggen wat die wil, maar ga jij er niet in mee.
Een manier om in ieder geval je brein aan het denken te zetten, is door de wet van Miller te gebruiken. Je moet tijdelijk het idee van de ander als waar aannemen en je voorstellen waarom dit waar is.
Bijvoorbeeld als je tegen kind schreeuwt en je vindt dat een perfecte ouder niet een stem mag verheffen. En de ander zegt: “Ja, maar soms moet jij je kind laten schrikken en duidelijk maken dat iets niet kan. Dat is ook liefde, want anders gaat je kind straks dingen doen, waardoor niemand vriendjes met hem wil zijn.”
In de plaats van gelijk in de verdediging te schieten, ga je kijken waarom dit wel zou kunnen kloppen. “Ja, soms moet je ook even aan de noodrem trekken om te laten merken dat het hier stopt, want anders is er geen reden om te stoppen.”
Jouw gedrag
Naast je gedachten, heb je ook bepaalt gedrag die jou in de weg zit.
- Overmatig voorbereiden.
- Veel tijd nemen terwijl je bezig bent.
- Dwangmatig controleren.
- Jezelf isoleren.
Afhankelijk van je situatie ligt het één meer voor de hand dan het ander. Maar uiteindelijk is het allemaal nadelig voor je.
Om hiervan af te komen is het belangrijk om te beseffen dat jouw gevoel en gedrag niet overeen hoeven te komen. Simpel gezegd: jouw gedrag hoeft niet jouw gevoel te volgen.
Een voorbeeld als iemand het eng vindt om te presenteren, dan zou het gedrag zijn dat iemand niet gaat presenteren. Wanneer die persoon ander gedrag toont dan dit gevoel dan geeft die persoon wél de presentatie.
Dit kan ook als je perfectionist bent. Het zal tegennatuurlijk voelen, maar is wel nodig om dit patroon te doorbreken.
Zelfkritiek
Zelfkritiek is op zichzelf een prima eigenschap, maar wanneer jij in de valkuil van perfectionisme zit dan is de zelfkritiek een monster. Het haalt je eigenwaarde omlaag, waardoor je behoefte om perfectionistisch te zijn groeit.
Want hoe perfecter jij voor je gevoel bent, hoe beter jij bent. Dat is goed voor je eigenwaarde, maar wel erg fragiel. Wanneer je perfectionistisch bent en veel zelfkritiek hebt dan is dit vaak te extreem. Je pakt je zelf te hard aan en dat is een groot probleem, want daardoor schaad jij jezelf. (Leer hier je eigenwaarde verhogen, of leer je zelfvertrouwen vergroten.)
Wat belangrijk is om te beseffen wanneer in de inner criticus tegen jou praat is dat dit niet gebaseerd is op realiteit. Zelfkritiek is goed. Maar door jouw lage zelfbeeld hoor je vooral dingen op basis van vroeger en eerdere ervaringen.
Dit is een belangrijk verschil, want als je vroeger is ingeprent dat jij niets waard bent. Dan kan je dat nog steeds met je meedragen, waardoor jij je vaak niet goed genoeg vindt en gaat compenseren. Dit heeft niets met realiteit te maken, maar je hebt hier wel ontzettend veel last van.
Wanneer jij je dit beseft dan kan je al makkelijker negatieve gedachten over jezelf naast je neerleggen.
Wat ook belangrijk is om situaties los te koppelen van wie jij bent. “Ik ben dom geweest.” Wordt: “Ik heb het verkeerd ingeschat. Dat is jammer, maar dat kan iedereen overkomen. Volgende keer zal dit me beter lukken, omdat ik het beter begrijp.”
Je labelt jezelf niet meer, maar kijkt puur naar de situatie.
En uiteindelijk moet je gewoon tegen je criticus ingaan. Zoals eerder gezegd je gedrag hoeft niet je gevoel te volgen. Als jij tegen jezelf zegt dat je dit niet moet doen, omdat je het niet kunt, kan je gewoon de kans grijpen door je stem te negeren.
Uiteindelijk hoe meer je er tegen ingaat hoe zwakker die kritische stem wordt. Maar je moet er wel even doorheen en dat is niet gemakkelijk.
