De constante behoefte om zoveel mogelijk onder controle te hebben, maakt je uiteindelijk niet gelukkiger. Want je merkt dat dit helemaal niet werkt. Als het wel zou werken, zou je namelijk dit artikel niet lezen. Bijdehand, maar waar…
Waar zit jouw aanjager?
Jouw probleem is niet dat je de controle kunt loslaten. Dit is de uiting van een onderliggend probleem. Dit kan je op deze manier samenvatten:
- Gebrek aan vertrouwen
- In de toekomst of anderen
- Verlatingsangst
- Laag of beschadigd zelfbeeld
- Perfectionisme en faalangst
Is jouw probleem vooral intern gericht?
Als jouw bron waardoor je niet de controle kunt loslaten voor je gevoel jijzelf bent, is het intern gericht. Faalangst en perfectionisme is intern gericht: “ik moet het goed doen!” “ik mag niet falen.” (Hier kan jij je perfectionisme oplossen.)
Bij een laag zelfbeeld kijk je ook puur naar jezelf, omdat je aan verwachtingen wil voldoen of jezelf misschien niet capabel genoeg vindt en dat wil compenseren door boven op de situatie te zitten.
Kortom je gebruikt de controle om een leegte op te vullen, want als je het niet doet dan is wat je doet niet goed genoeg of ben jij niet goed genoeg. Wanneer je de controle loslaat dan word je geconfronteerd met de leegte. En die confrontatie moet je aangaan.
Feitelijk koppel je je eigenwaarde aan de prestatie. Als de prestatie goed is dan doet dit jouw eigenwaarde ook goed. Het is logisch dat je niets aan een toeval overlaat.
Als jouw drang voor controle uit deze hoek komt dan is het vooral belangrijk dat je leert dat prestaties jou niet maken tot wie je bent. (Hier vind je artikelen over meer zelfvertrouwen krijgen en hoe jij je eigenwaarde verhoogt.)
Is jouw probleem extern gericht?
Dit houdt in dat de situatie niet meer alleen om jouw gevoelens draait, maar dat er ook andere bij betrokken zijn.
Een simpel voorbeeld is verlatingsangst en dan constant de behoefte voelen om iets van je partner te horen of willen weten waar je partner geweest is.
Het kan ook zijn dat je geen vertrouwen in de ander hebt, omdat je denkt dat ze niet de tijd en energie erin steken zoals jij zou doen.
Om de controle uit handen te geven, moet je het wel over je ‘angst’ hebben.
Wat helpt is om jou visie te delen en te kijken hoe iemand daarop reageert. Als iemand niet enthousiast overkomt, dan is het misschien wel terecht dat jij het wil doen. Reageert de ander positief, dan is het uiteindelijk een kwestie van delegeren en het uit handen geven.
Daarnaast is het slim om te definiëren wanneer de opdracht een succes is. Hoe concreter jij het formuleert hoe duidelijker het voor de ander is wat er moet gebeuren.
Belangrijk is dat je daarna wél de ander de vrijheid biedt om het zelf te doen, zonder dat jij er steeds een blik opwerpt. Toon dat je de ander vertrouwt in de plaats van alleen te zeggen dat je de ander vertrouwt.
Hoeveel controle heb jij echt?
Wanneer jij ergens de controle over wil hebben, dan is het goed om voor jezelf helder te hebben in welke schaal jouw situatie valt.
Volledige controle
Bij volledige controle heb jij het resultaat volkomen in eigen hand. Dit houdt in dat door jouw aanpak jij invloed hebt op wat het resultaat wordt. Dit kan heel divers zijn: het koken van een gerecht, het maken van een presentatie etc.
Een sollicitatiegesprek valt hier bijvoorbeeld niet onder, want het kan objectief perfect zijn, maar dit betekent niet dat jij automatisch dan ook de baan krijgt. Je bent hierbij afhankelijk van in ieder geval één persoon of je de baan wel of niet krijgt.
Als jouw situatie binnen volledige controle valt dan is stap twee het definiëren van wanneer het goed is.
Waarom is dat belangrijk?Als je dat niet doet, dan rek je steeds de grenzen op en ben je voor je gevoel nooit klaar. Dus je moet een minimum vaststellen wanneer je tevreden bent en wanneer het uitstekend is.
Op deze manier voorkom je dat je gaat marchanderen en dat wanneer je ‘goed’ bereikt alsnog doorgaat om uitstekend te behalen.
(Hier lees je hoe jij meer grip op je leven krijgt.)
Je hebt gedeeltelijke controle
Bij een gedeeltelijke controle dan heb je invloed op de situatie, maar kan je deze niet op basis van de moeite en tijd die jij erin steekt gegarandeerd naar jouw hand zetten. Nu is vaak het probleem dat jij niet op het moment zelf, maar jij op een later moment feedback krijgt of het resultaat goed of slecht was.
Hoe kan je de rust in de periode vinden van dat jij een klus hebt geklaard en moet wachten op het resultaat? (Dit geldt bijvoorbeeld voor een sollicitatiegesprek.)
De energie, tijd en focus die jij hierin steekt in de juiste balans zorgt dat jij op je piek presteert. Als voor jouw gevoel het goed is gegaan en jij de tijd, energie en de focus hebt gegeven die de situatie verdiende, dan is dat het maximale wat je kunt doen.
Als jij eenzijdig afhankelijk bent van een instantie en je hebt alles gedaan wat je kunt doen, ben je uiteindelijk klaar met het uitoefenen van controle.
Je kunt 100.000 keer er over nadenken, maar dat doet niks aan die situatie. Dus de vraag die je moet stellen: heb jij voor je gevoel je best gedaan? Ja? Dan is het onlogisch om er over na te denken. Je moet vertrouwen hebben dat de situatie jouw kant oprolt.
Hoe je dat kunt doen, bespreken we later.
Totaal geen controle
Veel situaties vallen in deze groep. Een simpel voorbeeld is het weer of waar je eenzijdig afhankelijk bent van een instantie: denk aan het openbaar vervoer. Hoe graag jij ook iets wil, je hebt er 0 invloed op.
Het is dan makkelijk om te zeggen, leg het naast je neer, maar belangrijker is om te achterhalen wat het is dat je nog steeds over deze situaties controle wil?
Feitelijk wat je moet doen is de situatie reframen. Dit houdt in dat je de realiteit onder ogen ziet, maar intern op een andere manier verwerkt. Een manier die jou verder helpt in de plaats van tegenhoudt.
Wanneer het regent, heb je het liefst dat het niet meer plaatsvindt als je onder weg bent en ergens nooit meer nat aankomt. De realiteit blijft zoals het is: het zal altijd in Nederland blijven regenen.
Dan kan je beter het besef hebben dat zonder dit mooie water. Je überhaupt niet in de positie was om de regen vervelend te vinden, want dan was er geen leven op aarde geweest. Regen = leven. Dat is een veel fijnere opvatting.
Dit is wel iets wat je moet trainen, maar op deze manier kan je wel veel situaties omarmen, waar je last van hebt.
Probeer de volgende keer als je tegen iets aanloopt het als een kans te zien om de realiteit op een positieve manier te reframen. Als jij in een lange wachtrij staat. Zie dit als een trainingsmogelijkheid om te leren je minder te ergeren.
Hoopvolle toekomstverwachting
Wanneer je dit gevoel voor jezelf kunt creëren dan kan je in veel gevallen de controle loslaten.
Om een paar situaties te schetsen:
- Liefdesrelatie: je partner is een paar dagen weg met vrienden en je wilt voelen dat je partner nog steeds van je houdt. Je twijfelt om een berichtje te sturen om een reactie uit te lokken.
- “Weet je mijn partner en ik hebben een goeie band. En voor m’n partner wegging hadden we nog flink gezoend. Ik vertrouw erop dat mijn partner zo nu en dan eventjes aan mij denkt.”
- Op je werk: Je bent voor een grote klant aan het werk en het project moet slagen. Jij hebt geen tijd om er fulltime op te zitten en besteed een paar dingen uit.
- “Ik heb ze de richtlijnen meegegeven en goed uitgelegd wat er gedaan moet worden. Het team is misschien niet ervaren, maar ze werken hard en hebben hun kwaliteiten, bij vragen kunnen ze altijd bij me terecht. Dus het moet wel goed komen.”
Voor een hoopvolle toekomstverwachting kijk je naar de realiteit en je zet op een rijtje wat klopt, waaraan je je kunt optrekken.
Simpel gezegd: als jij een monogame relatie hebt waarin je per definitie te weinig liefde ontvangt en je partner zo nu en dan met een ander wat doet. Dan heeft een toekomstige hoopvolle verwachting geen zin, omdat jij jezelf aan het voorliegen bent.
Echter, als je partner lief is en oprecht het beste je met je voor heeft. Dan is het controlemechanisme wat je wil hebben om bevestigd te krijgen dat je partner van je houdt overactief.
Het beste wat je dan kunt doen is op zoek gaan voor bewijs zodat je een hoopvolle verwachting creëert. Dit geeft rust en vermindert de drang om die controle te blijven houden.
Wetmatigheden om de controle los te laten
Er zijn een paar controle situaties die je makkelijker uit handen kunt geven door op bepaalde ‘wetmatigheden’ te letten. Wanneer je deze ‘wetmatigheden’ kunt omarmen dan helpt je dat enorm om het gevoel van controle van je af te laten glijden.
Hier zijn een paar situaties:
- Ik vind het moeilijk om anderen de dingen te laten doen die ik al goed beheers.
- Lake Wobegon-effect: wij hebben de neiging om onze capaciteiten te overschatten. Een onderzoeksbureau in Nederland kwam erachter dat 60% van de automobilisten zichzelf gemiddeld goed vindt en 39% is beter dan gemiddeld. Dit is statistisch onmogelijk. Natuurlijk heb jij je kwaliteiten, maar besef dat jij niet de enige bent met deze vaardigheden. Is dat wel zo, dan wordt het misschien tijd om andere dit aan te leren?
- Ik ben aan het wachten en het frustreert mij enorm!
- De wet van Hofstadter: Het duurt altijd langer dan je verwacht, zelfs als je rekening houdt met de wet van Hofstadter. Jij hebt geen invloed op de wachttijd en je zult regelmatig merken dat de wachttijd die je verwachtte nog langer is. Ditzelfde geldt voor de processen die je doorloopt, die kun je vaak niet versnellen. Of dit nou het ontwikkelen van een vaardigheid is, afvallen of wachten op een reactie van iemand. De keuze is simpel: leg je bij deze wetmatigheid neer of voel je gefrustreerd.
- Ik twijfel aan de andere persoon.
- Misplaatste loyaliteit: dit houdt in dat jij onterecht vertrouwen hebt of dat je loyaal aan deze persoon of organisatie en dat dit door de ander verraden of misbruikt wordt. Wanneer jij kunt stellen dat deze persoon of organisatie niet binnen deze categorie valt en jouw loyaliteit en vertrouwen terecht is, dan kan je de controle loslaten. In het geval van liefde betekent dit dat je niet dwangmatig naar erkenning zoekt, want de persoon is dan ook loyaal aan jou en misbruikt dit niet voor eigen gewin.
- Ik het beter zelf oplossen in de plaats het een ander te laten doen.
- Onbedoelde gevolgen: dit houdt in dat je de beste intenties kunt hebben, maar door jouw te grote controle drang en dus controle gedrag je onbedoelde gevolgen creëert die meer stukmaken dan de winst die je uit je controle put. Om een liefdesrelatie voorbeeld te geven: hoe meer jij je partner controleert om zelf rustig te voelen, hoe verder je iemand van je af kunt duwen. Of op je werk. Hoe meer jij de controle voor een project wil hoe minder jij anderen helpt ontwikkelen, waardoor je nooit je taken uit handen kunt geven. Wat weer voor andere knelpunten zorgt, omdat je uiteindelijk minder tijd voor andere zaken overhoudt.
- Wat kan ik mij toch ergeren aan die houding.
- De weg van de minste inspanning: mensen zijn geneigd om wanneer de kans er is voor de minste inspanning te kiezen. Je kunt je hier enorm over opwinden omdat jij dit anders zou doen. Je kunt het ook maar voor waar aannemen en het naast je neerleggen. Jij hebt toch niet het vermogen om iemand te veranderen. Tenzij iemand écht om jouw hulp vraagt en zelfs dan is het geen zekerheid.
- Wat heb ik een hekel dat ik hier zo slecht in ben! Het moet gewoon beter!
- Iedereen is gespecialiseerd in z’n eigen zwakte: wij zijn een expert in de dingen waar wij slecht in zijn. De dingen waar je slecht in bent kunnen voor ontzettend veel frustratie zorgen en je wil er alles aan doen om dit te camoufleren. Wat ontzettend lastig is, want je bent er een expert in. Om de controle los te laten, moet je accepteren dat dit een feit is. Meer dan je best kun je niet doen. Wanneer jij je zwakte accepteert zal je sneller dingen uitbesteden of iemands hulp vragen om de tegengestelde vaardigheid van je zwakte te ontwikkelen. Stel je bent onzeker, accepteer dit. Hoe sneller jij de hulp vraagt om zelfverzekerd te worden.
